Długi nosek, mały pisk.
W peruwiańskiej Amazonii odkryto maleńką żabę o imponującym pyszczku – poinformowali w tym tygodniu naukowcy.
Żaba żyje w dorzeczu rzeki Putumayo, która płynie przez Kolumbię, Ekwador, Peru i Brazylię. Naukowcy odkryli nowy gatunek podczas ekspedycji w 2019 roku, której celem było dowiedzenie się więcej o tajemniczych mieszkańcach tego dorzecza. Najbardziej charakterystyczną cechą żaby jest długi, wystający pysk, przypominający pysk tapira – świniopodobnego ssaka kopytnego o wyraźnym tułowiu. Kształt żabiego nochala może wskazywać na życie spędzone na przeszukiwaniu miękkich, wilgotnych gleb.
Nowo rozpoznany płaz ma również gładki, intensywnie brązowy kolor. „Wygląda, jakby była zrobiona z czekolady” – mówi Germán Chávez, herpetolog z peruwiańskiego Instituto Peruano de Herpetología, który mieszka w Sheffield w Anglii.
Zespołowi udało się schwytać tylko trzy żaby tapirowe. Wiele jeszcze pozostaje do odkrycia na temat tego gatunku, w tym jego zasięgu i stanu populacji, mówi Chávez, który opisał nową żabę 16 lutego w czasopiśmie Evolutionary Systematics.
Pierwszą żabą tapira, którą zauważył, był młody samiec o długości mniejszej niż jedna trzecia cala. Kilka nocy później badacze usłyszeli wysokie pikanie dochodzące spod ziemi, które doprowadziło ich do dwóch nieco większych dorosłych samców. Kiedy zespół przeanalizował anatomię i materiał genetyczny żab, potwierdził, że płazy te były wcześniej nienotowanym gatunkiem należącym do grupy znanej jako żaby tarczowe. Żaby tarczowe spędzają dużo czasu pod ziemią, co sprawia, że są trudne do wykrycia i zbadania przez naukowców.
Chávez i jego współpracownicy zostali zaprowadzeni do wilgotnego siedliska żab przez przewodników z peruwiańskiej Comunidad Nativa Tres Esquinas. Gdy po raz pierwszy miejscowa ludność i kilku badaczy zobaczyło jedną z żab, określili ją jako „rana danta” – hiszpańskie określenia odpowiednio żaby i tapira. „Kiedy znaleźliśmy te osobniki, wspomnieli: 'O, to jedna z tych żab tapirów'” – wspomina Chávez. On i jego koledzy nazwali nowy gatunek Synapturanus danta na cześć tych długonosych ssaków, które żyją głównie w lasach i na łąkach Ameryki Środkowej i Południowej.
Większość żab tarczowych ma masywne ciało i szeroki pysk, który pomaga w zagrzebywaniu się w glebie, podczas gdy żaba tapira ma bardziej smukłą budowę. „Żaba danta nie jest przygotowana do bardzo intensywnego kopania, ponieważ jej ciało nie jest wystarczająco masywne” – mówi Chávez. Jej ciało jest jednak doskonale przystosowane do wilgotnej i luźnej gleby torfowisk, na których żyje. W tego typu mokradłach wilgotne warunki powodują gromadzenie się częściowo rozłożonej materii roślinnej zwanej torfem. Chávez i jego koledzy zaobserwowali żaby tapira w płytkich przestrzeniach pod korzeniami małych drzew wyrastających z najmniej podmokłych płatów torfu.
Zespół peruwiańskich herpetologów zidentyfikował niedawno inną grupę żab w dorzeczu Putumayo, która może okazać się tym samym gatunkiem. Jeśli uda się potwierdzić, że są to żaby tapira, mogą one dostarczyć naukowcom więcej informacji o rozmieszczeniu gatunku i o tym, jak najlepiej go chronić.
Putumayo jest jedynym pozostałym dopływem Amazonki, w którym nie ma żadnych istniejących ani proponowanych zapór wodnych – zauważają naukowcy w swoim artykule. Obecnie obszar, na którym odkryto ten gatunek, nie został w znacznym stopniu dotknięty zniszczeniem siedlisk. Płazy mogą jednak pomóc badaczom zrozumieć, w jaki sposób ten podmokły ekosystem reaguje w przyszłości na wylesianie lub zmiany klimatu.
Następnym krokiem, jak mówi Chávez, będzie ustalenie, czy żaba tapira jest ograniczona do torfowisk. „Gdyby udało nam się udowodnić, że żaba ta jest specjalistką od torfowisk (…), moglibyśmy uznać żabę dantę za wskaźnik zdrowych torfowisk” – mówi.
Różnorodność metod zastosowanych przez badaczy, w tym obserwacje anatomiczne, dane genetyczne i nagrania audio, wzmacnia ich wniosek, że żaba tapira jest nowym gatunkiem, mówi Anne Chambers, biolog ewolucyjny z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, która nie brała udziału w badaniach.
„Jeśli chodzi o ten region, wiemy, że istnieje wiele nieopisanych gatunków i nieopisanej różnorodności w tej części świata” – mówi. „Ważne jest dla nas, aby spróbować skutecznie opisać te gatunki w sposób naukowy i wiarygodny”.